Jelske: Wat kinderprogramma’s teweeg kunnen brengen

Door een drukke periode hebben jullie een aantal keren een blog van mij moeten missen. Maar mede om die reden heb ik wel iets interessants te schrijven. Denk jij daar anders over, dan hoor ik dat natuurlijk graag!

Afgelopen jaar ben ik druk op zoek geweest naar een nieuwe studierichting. Mijn interesse ligt vooral bij ecologische pedagogiek, (ontwikkelings)psychologie en het brein. Het liefst zou ik iets gaan doen, waarin dit met elkaar verwikkeld is. Helaas heb ik deze combinatie nog niet gevonden.

In mijn ogen kunnen deze drie thema’s niet zonder elkaar. Voordat ik aan een 4-jarige opleiding start (het is inmiddels alweer 11 jaar geleden dat ik gestudeerd heb… zal weer ff wennen zijn, met zo’n nieuw moederbrein 😉 ) wilde ik eerst aftasten hoe studeren voelt in de huidige situatie. Zo startte ik met een module ontwikkelingspsychologie.

Echt te leuk! Ik ging er razendsnel doorheen en heb zoveel geleerd. Eén van de dingen wil ik vandaag delen. Wellicht herkennen jullie deze situatie…

“Mam, mag ik tv kijken?”, vraagt mijn dochter van 4 jaar. Ik vind het prima en we zetten NETFLIX aan. Helaas hebben we geen verbinding met internet en samen besluiten we De Kleine Zeemeermin op te zetten. “Mama is deze spannend?” Waarop ik antwoord: “Volgens mij valt het wel mee. Zal ik meekijken?” Lekker knus en knuffelend tegen elkaar aan kijken we tv. Althans de eerste 12 minuten. Ze kruipt tegen mij aan, durft vervolgens niet meer te kijken en smeekt mij om hem af te zetten, geheel terecht want ik kan mij best voorstellen dat sommige scenes behoorlijk angstaanjagend kunnen zijn. Even twijfelde ik aan mijzelf, de kijkwijzer… deze heb ik gecheckt. Na een dubbel check, realiseer ik me dat kijkwijzer misschien niet altijd de juiste indicatie weergeeft.

Tegenwoordig speelt ze regelmatig bij andere kinderen en soms mogen ze daar tv kijken, waardoor ze ook andere series te zien. Nu kwam ze laatst thuis en wilde perse een of andere serie kijken. Dus ik zet deze aan en zie dat er 6+ staat. Ik zeg er staat zes plus op, waarop ze aangeeft: “ Maar dit is echt niet eng hoor mam!”

En zo kijk ik met haar mee. Ik denk bij mijzelf, jeej wat een geweld en negativiteit eigenlijk. Hmm… Wellicht zien die kinderen dit nog niet zo, en zien ze alleen de goedheid van de helden?! Totdat ik de volgende stukken las uit mijn boek.

…Men heeft echter door middel van experimenten kunnen vaststellen dat het kijken naar gewelddadige films, daadwerkelijk agressief gedrag uitlokt, vooral bij kinderen… (Bron: Ontwikkelingspsychologie, Noordhoff Uitgevers, 6^e druk 2018, blz 224)

De kenmerken van mediageweld.

Identificatie met de daders
De effecten van geweld op kinderen blijken groter als de dader iemand is met wie zij zich kunnen identificeren. Denk aan dezelfde leeftijd en hetzelfde geslacht is, maar ook als het geweld gerechtvaardigd lijkt omdat de dader onrecht is aangedaan.

Beloond geweld
Het werkt zelfs agressieverhogend wanneer het agressieve gedrag van de held of good guy vrijwel nooit bestraft wordt. Juist dit gedrag, van deze ‘held’ blijkt het sterkste effect te hebben op het kind.

Geweld zonder pijnlijke gevolgen
Daarnaast wordt er in veel kinderprogramma’s geweld gebruikt zonder dat schadelijke en pijnlijke gevolgen in beeld komen. Hier ontbreekt de agressieremmende kracht bij het zien van een lijdend slachtoffer.

Realistisch en opzwepend geweld
Verder is gebleken dat de verhoogde staat van opwinding, door realistische beelden gebaseerd op een waargebeurd verhaal en opzwepende effecten, bij kinderen na afloop nog een tijd doorwerkt.

De kenmerken van de kijker

Sekse
Jongens worden meer door gewelddadige beelden beïnvloed dan meisjes, dit heeft twee oorzaken. Jongens hebben een sterkere voorkeur voor deze films en kijken ze vaker dan meisjes. Een tweede reden is dat geweldfilms jongens meer identificatiemogelijkheden bieden.

Leeftijd
Mediageweld heeft meer invloed op jongere dan op oudere kinderen. Kinderen jonger dan zes jaar zijn er het gevoeligst voor. Dit heeft alles te maken met hun cognitieve ontwikkeling. Het onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid is diffuus, wat maakt dat onrealistische gebeurtenissen, zoals in tekenfilms, cartoons en animatiefilms, op deze leeftijdsgroep veel meer effect hebben dan op oudere kinderen. (SHOCKING, vond ik dit… zeker als je ziet hoeveel programma’s dan toch eigenlijk niet geschikt zijn voor alle leeftijden)

Individuele interesse
Voor diegene die weinig interesse heeft voor geweld in films en er om die reden ook nauwelijks naar kijkt zijn de effecten te verwaarlozen. De toename van agressief gedrag door het kijken naar gewelddadige beelden is het sterkst bij jongens die veel tv of video kijken en een gewelddadige filmheld bewonderen. Het effect is nog sterker als kinderen opgroeien als beide ouders fysiek straffen. Omdat de gewenste correctie en afkeuring van agressief gedrag ontbreekt en het mediageweld probleemloos aansluit op het agressieve gedrag van de ouder die daar in de ogen van het jonge kind ontzag mee afdwingt en er altijd mee wegkomt.

(Bron: Ontwikkelingspsychologie, Noordhoff Uitgevers, 6^e druk 2018, blz 285, 286, 287)

Ik was in shock. Geen idee dat beelden al op zo’n jonge leeftijd zoveel effect konden hebben. Ik dacht juist in de leeftijdscategorie 0 – 6 jaar het minst effect zouden hebben, omdat ze op cognitief-gebied nog veel ontwikkelingen moeten doormaken. Is dit het tegenovergestelde het geval!

En ik dacht nog wel: “Wellicht zien die kinderen dit nog niet zo, en zien ze alleen de goedheid van de helden”. Dat is dus JUIST het verkeerde hieraan; de gewelddadige helden en good guys komen met alles weg, blijkbaar werkt deze methode in de ogen van de kijker en mag je gewelddadig en agressief zijn. Dus waarom zou je dat als kind dan niet uitproberen?

Wat vinden jullie hiervan?